İstihbarat algısının toplumumuzda olumsuz yönde oluşmasında, diğer ülkelerin istihbarat servislerinin katkıları azımsanmayacak kadar fazladır. Özellikle Osmanlı İmparatorluğunun çöküş döneminde, düşman ülkelerin Osmanlıya yönelik icra ettiği casusluk faaliyetlerine karşı istihbarat faaliyeti ile engel olmak istediği bir gerçektir.

Ancak, düşmanın dezenformasyonu ve propagandaları neticesinde toplum tarafından Osmanlı haber alma gayretleri gammazcılık, hafiyecilik, muhbircilik, dedikoduculuk olarak kabul görmüştür. II.Abdülhamid Yıldız İstihbarat Teşkilatı ile ilgili hatıratında, yabancı devletler kendi emellerine hizmet edecek kimseleri vezir ve sadrazam mertebesine kadar çıkarabilmişlerse, devlet emniyet içinde olamazdı. Doğrudan doğruya şahsıma bağlı bir İstihbarat Teşkilatı kurmaya bu düşünce ile karar verdim. İşte düşmanlarımın Jurnalcilik dedikleri teşkilat budur. İfadeleri ile istihbarat teşkilatlarımıza yönelik olumsuz propaganda ve dezenformasyonun etkisini kanıtlamaktadır. Toplumumuzda istihbarat, devlet güvenliğine yardımdan ziyade toplum tarafından kabul görmeyen, itibar edilmeyen bir konu halini almıştır. İstihbarat, Türk toplumunda korkulan, sık sık olumsuz anlamda kullanılan, uzak durulması gerektiği düşünülen bir faaliyet biçimidir. Bunun nedeni ise, aslında bizim kullandığımız “istihbarat” kelimesinin etimolojisi dahi bu konudaki çarpık yaklaşımımızı ortaya koymaktadır. İstihbarat, Arapça kökenli bir kelimedir ve haber, istihbar kelimelerinden türetilmiştir. Aynı yolla ihbar etmek, muhbir vb. kelimeleri de türetilmiştir. Kelimenin kökenine bakıldığında haber alma, yeni bilgi alma gibi bir anlamı olduğu görülür.

Bundan dolayıdır ki bizde Amerikan İstihbarat Örgütü CIA genelde , Merkezi Haber Alma Teşkilatı olarak çevrilir. Oysaki modern anlamda istihbarat haber almanın çok ötesindedir. Bu tür çevirilerde dahil olmak üzere, bizlerin istihbarata bakışında yaşamsal sorunlar vardır. Bununda temel nedeni, istihbaratın bir vatan hizmeti olarak değil, daha çok ispiyonculuk veya ihbarcılık algılaması ile karşı karşıya kalmasıdır. Bunun sonucunda algılanan istihbarat anlayışı olumsuz yönde olmakta, istihbarat kurumları halk ile iletişim kuramamakta, istihbarat üretimi kapsamında ihtiyaç duyulan desteği yeterince bulamamaktadır. Ayrıca CIA ile ilgili Merkezi İstihbarat Teşkilatı şeklinde telaffuz edilmesinin en önemli sebebi , istihbarat algısının şark toplumlardaki olumsuz algısını, istihbarat yerine haber kelimesini kullanarak kendi teşkilatları üzerindeki olumsuz etkiyi en az seviyeye indirmek olarak açıklanabilir.

İstihbarat ile ilgili toplumsal hafızada yer alan olumsuzluk sadece uygulamadaki olumsuzluklar ve olumsuz propagandadan değil, istihbarata yüklenen işlevsel anlamdan da kaynaklanmaktadır. 1980'li yılların sonlarına doğru deşifrasyona uğrayan MİT raporları ve beraberinde getirdiği skandallar ile teşkilat ciddi manada yıpranmıştır. İstihbarat, modern ve gelişmiş devletler entelektüel birikim gerektiren akıl işi olarak kullanılmaktadır. Türkiye'de toplum tarafından istihbaratın çekinilen, uzak durulan, nefret edilen, kaçınılan bir faaliyet olarak değerlendirilmesi, istihbarat sistemimiz açısından bir sorun teşkil etmektedir. İstihbarat konusu tartışılmaya ve bu konuda hem halkın hem de devletin bir karara varmaları gerekmektedir. Ülkemizde istihbarat yapmak itibarlı bir iş değildir ve genel de olumsuz bir tavır sergilenir. Başka ülkelerde istihbaratçılar devletin her kademesinde görev alabilir hatta “bir numara” olabilirken bizde şüphe ile karşılanırlar. Güçlü ülkelerin konumlarını belirlemekte istihbarat örgütlerinin etkinliğinin büyük rolü vardır. Bizde bir kişinin istihbaratçılığı küçümseme nedenidir. Çünkü istihbarat örgütü devletin bir kurumu olmasına rağmen onun dışında, bağımsız hareket ettiği düşünülür. O, devletin verdiği görevleri yapan, ülkenin güvenliğini sağlamak amacıyla bilgi toplayan ve değerlendiren bir kurum olarak değil, karanlık işler çeviren, kendini kanunlara bağlı saymayan bir yapı olarak algılanır. Son zamanlarda istihbarat algısının toplumda olumlu yönde değiştirilmesi ile ilgili olarak yapılan çalışmaları incelediğimizde; MİT'in personel alımı ile ilgili tanıtım filmi yayınlaması, MİT resmi internet sitesinin yenilenmesi, görsel içerikli ve interaktif hale getirilmesi ve çocuklar için bölüm oluşturulması, olumlu yönde olan faaliyetlerdir.

MİT son dönemde medyanın ilgisini yoğun bir şekilde üzerine toplamaktadır. Bu kapsamda arama motoru sonuçları MİT Müsteşarları taban alınarak, müsteşarların görevde kaldığı süre ile orantılandığında popülaritenin arttığı gözlemlenmektedir. Ayrıca, Kanal Türk televizyon kanalında yayınlanmakta olan “istihbarat” dizisi, TVNET haber kanalında 2012-2013 döneminde yayınlanan Ferhat Ünlü ‘nün sunduğu “İstihbarat” programı, bazı gazetelerin özellikle MİT ile ilgili olumlu haber yapmaları, çeşitli yıllarda Deli Yürek: Bumerang Cehennemi (2001),Vali (2009) Sultan'ın Sırrı (2010), Labirent (2011), Kaos Örümcek Ağı (2012), gibi sinema filmlerinin vizyonda yer alması ve son olarakta 15 Ocak 2014 tarihinde Osman Sınav'ın yönetmenliğini yaptığı “Kızılelma” gibi dizi yapımlarla sanal kahramanlar yaratılarak istihbarat personelinin özendirilmesi, ilginin artmasının sağlanması, MİT Kariyer Fırsatlarına başvuran sayısının arttırılması ve algı yönetimi açısından isabetli çalışmalar olarak değerlendirebilir. Ve peşi sıra birbirini takip eden filmler ve gündemdeki programlar yaşadığımız 21’inci yüzyıl şartlarına göre uyarlanıp farklı konseptlerde ekrana sunulması lazım. Bakıyoruz Hollywood kendi istihbarat kurumlarını anlatan diziler ve filmlerle algılarda şekilleniyor. Bir bakıyoruz James Bond sinema filmiyle İngiliz istihbaratı MI-6 Dünyada algıları şekillendiriyor. Sherlock Holmes ile hem romanlarda hem dizi ve sinema filmleriyle MI-5’i tanıtıyor. Algılarda şekillendiriyor. Bizim Şanlı milletimizin o kadar isimsiz kahramanı var ki onları ne romanlar anlatır ne filimler anlatır. Şanlı geleneğimizi tüm dünya biliyor.

Bu değerli bilgileri paylaşmam için onay veren kaynaklarını bana açan ismini veremeyeceğim değerli hocama çok teşekkür ediyorum. Kadim devletlerin kadimden gelen vizyonları olur. Yediden, yetmişe devletimizin yanındayız. Geçmişten günümüze vatan ve millet için mücadele ederken can veren istihbaratçı personellerimizin ruhları şad olsun.

BURAK İĞLİKÇİ / EMNİYET HABER - ARAŞTIRMACI &YAZAR